- Շրջանառությունում առկա
պարտատոմսեր - Առաջնային տեղաբաշխում
պարտատոմսերի - Հետգնումներ
պետական պարտատոմսերի - Երկրորդային շուկա
պարտատոմսերի - Եկամտաբերության կորեր
պարտատոմսերի - Առաջնային գործակալներ
պարտատոմսերի - Արժեթղթերի
համառոտ նկարագրություն
Արժեթղթերի (Պարտատոմսերի) համառոտ նկարագրություն1 Քաղաքացիական օրենսգիրք
Հոդված 146. Արժեթուղթ
1. Արժեթուղթը, սահմանված ձևի և պարտադիր վավերապայմանների պահպանմամբ, գույքային իրավունքները հավաստող փաստաթուղթ է, որի իրականացումը կամ փոխանցումը հնարավոր է միայն այն ներկայացնելիս:
Արժեթղթի փոխանցմամբ փոխանցվում են դրանով հավաստվող բոլոր իրավունքները:
2. Օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով` արժեթղթով հավաստված իրավունքների իրականացման և փոխանցման համար բավարար են հատուկ գրանցամատյանում (սովորական կամ համակարգչային) դրանց ամրագրման մասին ապացույցները:
Հոդված 154. Պարտատոմս
1. Պարտատոմս է համարվում այն արժեթուղթը, որը հավաստում է դրա տիրապետողի իրավունքը` դրանում նախատեսված ժամկետում պարտատոմս թողարկած անձից ստանալ պարտատոմսի անվանական արժեքը կամ գույքային այլ համարժեք: Պարտատոմսը դրա տիրապետողին իրավունք է տալիս նաև ստանալ պարտատոմսի անվանական արժեքից տոկոս կամ այլ գույքային իրավունքներ:
2. Պարտատոմսերը կարող են լինել ըստ ներկայացնողի կամ անվանական:
Արժեթղթերի (բացի բաժնետոմսերից) դասակարգումը
Արժեթղթերը (բացի բաժնետոմսերից) ֆինանսական շուկայում շրջանառվող գործիքներ են, որոնք վկայում են, որ այդ գործիքները թողարկող սուբյեկտները դրանք մարելու պարտավորություններ են ստանձնել` փողով, այլ ֆինանսական գործիքով կամ տնտեսական արժեք ներկայացնող որևէ այլ գործիքով: Ընդ որում, այս բաժնում ներկայացված արժեթղթերը տարբեր են բաժնետոմսերից, քանի որ արժեթղթի սեփականատիրոջը այն թողարկող սուբյեկտի նկատմամբ սեփականության իրավունք չեն տալիս: Արժեթղթերի հիմնական ձևերից են` պետական գանձապետական մուրհակները, պետական պարտատոմսերը, կորպորատիվ պարտատոմսերն ու չապահովված երկարաժամկետ պարտատոմսերը (չապահովված պարտքային պարտավորություններ - debenture), ձեռնարկությունների կարճաժամկետ պարտատոմսերը (կարճաժամկետ շրջանառու գործիքներ - commercial paper), ավանդային կազմակերպությունների շրջանառվող ավանդային սերտիֆիկատները և նմանատիպ այլ գործիքներ, որոնք սովորաբար վաճառվում են ֆինանսական շուկաներում: Այն վարկերը կամ պարտավորությունները, որոնք այս կամ այն պատճառով փաստացի դարձել են շուկայում շրջանառվող, ևս պետք է ընդգրկվեն այս դասակարգման մեջ:
Արժեթուղթը վկայում է, որ գոյություն ունի այն թողարկողի նկատմամբ ֆինանսական պահանջ և սահմանում է տոկոսավճարների և հիմնական գումարի մարման գրաֆիկը: Դրամավարկային վիճակագրություն իրականացնելիս արժեթղթերը դասակարգվում են ըստ հետևյալ հիմնական ձևերի.
- արժեկտրոնային արժեթղթեր, որոնց տոկոսավճարները կամ կուպոնային վճարումները պարբերաբար կատարվում են գործիքի գոյության ամբողջ ընթացքում, իսկ հիմնական գումարը վճարվում է արժեթղթի մարման ժամանակ,
- ամորտիզացվող արժեթղթեր, որոնց և՛ տոկոսավճարները, և՛ հիմնական գումարի մասնակի վճարումները հավասար չափաբաժիններով պարբերաբար կատարվում են գործիքի գոյության ամբողջ ընթացքում,
- զեղչատոկոսային (դիսկոնտային) կամ զրո կուպոնային արժեթղթեր, որոնք թողարկվում և տեղաբաշխվում են անվանական արժեքից ցածր գնով և վճարման օրը (at maturity) մարվում են անվանական արժեքով,
- մեծ զեղչատոկոսով (դիսկոնտային) արժեթղթեր (deep discount), որոնք թողարկվում և տեղաբաշխվում են անվանական արժեքից ցածր գնով, ընդ որում, տոկոսների մի մասը վճարվում է պարբերաբար արժեթղթի գոյության ընթացքում, իսկ հիմնական գումարի մարումը և տոկոսների հիմնական (էական) մասի վճարումը կատարվում է արժեթղթի մարման ժամանակ:
- ինդեքսավորված արժեթղթեր, որոնց դիմաց վճարվող տոկոսները և/կամ հիմնական գումարի վճարումները փոխկապվածության մեջ են դրվում սղաճի կամ փոխարժեքի հետ:
Այն արտոնյալ բաժնետոմսերը, որոնց դիմաց ստացվում է հաստատագրված (ֆիքսված) եկամուտ, սակայն թողարկող ձեռնարկության կապիտալում մասնակցություն չեն ենթադրում, դասակարգվում են որպես արժեթղթեր: Պարտատոմսերը, որոնք փոխարկելի են բաժնետոմսերի, նույնպես պետք է դասակարգվեն այս կատեգորիայում:
Արժեթղթերի (բացի բաժնետոմսերից) թողարկման հնարավորություններից մեկը ֆինանսական ակտիվների արժեթղթավորումն է: Արժեթղթավորումն, ըստ էության, այնպիսի ֆինանսական ակտիվների դիմաց արժեթղթերի թողարկումն է, ինչպիսիք են, օրինակ՝ հիփոթեքային վարկերը, վարկային քարտի տնօրինողների նկատմամբ պահանջները և վարկերի այլ տեսակներ: Նման ֆինանսական ակտիվները շարունակում են մնալ հաշվեկշռում՝ որպես դրանք ձեռք բերողների ակտիվներ, մինչդեռ թողարկողներն իրենց համապատասխան պարտավորությունները գրանցում են որպես արժեթղթեր:
Իրականացվում է նաև արժեթղթերի (բացի բաժնետոմսերից) այլընտրանքային դասակարգում՝ ըստ ժամկետայնության (կարճաժամկետ, միջինժամկետ և երկարաժամկետ)՝ հիմնված հետևյալ չափանիշների վրա՝
Կարճաժամկետ արժեթղթեր - Ընդգրկում է այն արժեթղթերը, որոնք ունեն 1 տարի կամ մեկ տարուց պակաս մարման ժամկետ:
Միջինժամկետ արժեթղթեր - Այս արժեթղթերի մարման ժամկետները կախված են տվյալ երկրի ֆինանսական շուկաներում կիրառվող արժեթղթերի ժամկետայնություններից: Որպես կանոն, նշված ենթակատեգորիայում են ընդգրկվում մեկից մինչև հինգ տարի մարման ժամկետ ունեցող արժեթղթերը:
Երկարաժամկետ արժեթղթեր - Ընդգրկում է այն արժեթղթերը, որոնց մարման ժամկետներն ավելի երկար են, քան կարճաժամկետ և միջինժամկետ արժեթղթերինը:
Ռեպո համաձայնագրեր
Ռեպո համաձայնագիրը արժեթղթերի հետգնման համաձայնագիր է, համաձայն որի մի կողմը մյուսին արժեթղթեր է վաճառում՝ դրանք կամ նույն ծավալի նմանատիպ այլ արժեթղթեր ապագայում հետ գնելու պայմանով: Ընդ որում, արժեթղթերի գնորդ կողմը իրավունք է ստանում պայմանագրի գործողության ընթացքում, մինչև հետգնման (հետվաճառքի) ամսաթիվը ռեպո արժեթղթերով գործառնություններ կատարել, իսկ պայմանագրի մարման պահին պետք է նմանատիպ արժեթղթեր հետ վաճառի մյուս կողմին: Այս գործարքում հետ գնելու պայմանը ռեպո համաձայնագիրն ավելի նման է դարձնում գրավադրված վարկին, քան արժեթղթերի առք ու վաճառքին: Հետևաբար, ռեպո-համաձայնագրերում արժեթղթեր վաճառող կողմը պետք է շարունակի իր հաշվեկշռում ցույց տալ հետգնման պայմանով վաճառված արժեթղթերը: Այնուամենայնիվ, քանի որ ռեպո համաձայնագրերը նաև արժեթղթերի առք ու վաճառքի տարր են պարունակում, որոշ դեպքերում դրանք գրանցվում են և՛ որպես վարկավորում, և՛ որպես արժեթղթերի առք ու վաճառք: Այս պրակտիկան կիրառվում է նաև Հայաստանի Հանրապետության բանկային համակարգում:
- Իրավական ակտեր արժեթղթերի մասին
Փաստաթղթի անվանում Բեռնել 1 ՀՀ պետական պարտատոմսերի եկամտաբերության կորերի կառուցման կարգը 
2 «Ազգային Հիփոթեքային Ընկերություն» վերաֆինանսավորում իրականացնող վարկային կազմակերպություն ՓԲԸ-ի թողարկած պարտատոմսերի ընթացիկ գների հաշվարկոման մեթոդը 3 ՀՀ պետական պարտատոմսերի երկրորդային շուկայում գործառնությունների իրականացման համաձայնագիր 4 ՀՀ պետական (գանձապետական) պարտատոմսերի թողարկման պայմանները, տեղաբաշխման, շրջանառության եվ մարման սպասարկման կարգերը 5 ՀՀ պետական պարտատոմսերի պահառության գործունեության մասին կարգը 6 ՀՀ պետական պարտատոմսերի երկրորդային շուկայում շրջանառության կարգ 7 ՀՀ պետական պարտատոմսերի գրավի հետ կապված գործառնությունների կարգը 8 Պետական արժեթղթերի հաշվառման և հաշվարկների իրականացման համակարգում կիրառվող հաշվեհամարների կոդավորման կարգը 9 ՀՀ պետական (գանձապետական) խնայողական արժեկտրոնային պարտատոմսերի թողարկման պայմանները եվ տեղաբաշխման և մարման սպասարկման կարգը 10 ՀՀ պետական պարտատոմսերի առաջնային տեղաբաշխման, հետգնման աճուրդի(կազմակերպման) և մարման սպասարկման կարգ 11 Պետական պարտատոմսերով գործառնություններում կիրառվող փաստաթղթերի նվազագույն վավերապայմանների մասին կարգը 12 Պետական պարտքի մասին 13 Արժեթղթերի շուկայի մասին 14 Պետական պարտատոմսերի թողարկումների, տեղաբաշխումների եվ հետգնումների հիմնական կանոնները 15 Քաղաքակացիական օրենսգիրք(Արժեթղթեր)
